Početkom 2017. godine prvi put u srpskom zakonodavstvu usvojen je Zakon o proceniteljima vrednosti nepokretnosti, koji na precizan način reguliše ko može i pod kojim uslovima biti licencirani procenitelj, kao i slučajeve obavezne procene od strane licenciranog procenitelja vrednosti nepokretnosti.
Zakon se primenjuje od 6. juna 2017. godine, a sudski veštaci koji su do sada vršili procene vrednosti nepokretnosti imali su rok do 6. jula ove godine da steknu licencu nakon ispunjenja postavljenih uslova.
Glavni razlozi za donošenje ovog Zakona su usklađivanje srpskog zakonodavstva sa zahtevom EU Direktive o hipotekarnim kreditima i održavanje finansijske stabilnosti i izbegavanje sistemskog rizika.
Naime, neprecizna procena vrednosti kolaterala može da dovede do nastanka ozbiljnog sistemskog rizika. Precenjen kolateral dovodi do većeg gubitka u slučaju docnje klijenta. Iako je bankarski sektor u Republici Srbiji visoko kapitalizovan, visok nivo problematičnih kredita negativno se odražava na bilanse banaka i predstavlja glavni problem u bankarskom sektoru.
Cilj Zakona je ostvarivanje dodatne stabilnosti bankarskog sistema, ali i tržišta i povećan razvoj privredne aktivnosti.
Zakon uvodi tri važna institucionalna mehanizma: licencu za vršenje procene vrednosti nepokretnosti, institucionalni okvir za nadzor nad proceniteljima, kao i kodeks etike u toj oblasti.
Obaveznost procene od strane licenciranog procenitelja predviđa se pri zaključenju ugovora o kreditu obezbeđenih hipotekom i zaključenju drugih poslova finansijskih institucija obezbeđenih hipotekom, zatim u postupku utvrđivanja vrednosti nepokretnosti u stečaju, kao i pri prodaji nepokretnosti u postupku vansudskog namirenja u skladu sa Zakonom o hipoteci. Ukoliko u navedenim slučajevima procenu nije izvršio licencirani procenitelj, takvi pravni poslovi biće ništavi.
Licencirani procenitelj može vršiti procenu vrednosti nepokretnosti koja je predmet izvršenja u izvršnom postupku.
Licencirani procenitelj može vršiti procene vrednosti nepokretnosti, kao I verifikaciju podataka iz registra cena nepokretnosti u postupku masovne procene vrednosti nepokretnosti radi utvrđivanja tržišne vrednosti nepokretnosti upisanih u katastar nepokretnosti.
Važno je napomenuti da navedenom odredbom nije isključena mogućnost da se polje obavezne primene odredaba Zakona proširi i na procene vrednosti nepokretnosti koje se vrše za potrebe drugih postupaka (npr. poreske postupke, i dr.) i potreba (npr. finansijskog izveštavanja i sl.).
Zakonom se uređuje vršenje procene vrednosti nepokretnosti u skladu sa Nacionalnim standardima, kodeksom etike i pravilima profesionalnog ponašanja licenciranog procenitelja.
Zakonom se uređuju uslovi za sticanje licence, ispit za sticanje zvanja licencirani procenitelj, izdavanje i obnavljanje licence, osiguranje od profesionalne odgovornosti, obaveza članstva u Akreditovanom udruženju, kao i oduzimanje licence.
Zakonom se uređuje stručna obuka, ispunjenje uslova za sticanje statusa organizatora stručne obuke, obaveza profesionalnog usavršavanja licenciranog procenitelja, ispunjenje uslova za sticanje statusa organizatora kontinuiranog profesionalnog usavršavanja.
Zakonom se uređuje i osnivanje Stručnog odbora, poslovi, imenovanje članova i princip rada Stručnog odbora.
Zakonom se uređuju uslovi za akreditaciju profesionalnog udruženja procenitelja, poslovi udruženja kao i nadzor nad radom udruženja.
Zakonom se uređuje nadzor nad radom licenciranog procenitelja od strane Akreditovanog udruženja.
Promene u regulativi koje je donelo stupanje na snagu Zakona o proceniteljima vrednosti nepokretnosti se već osećaju, ali se veći rezultati očekuju u drugoj polovini godine kada će banke moći da angažuju samo licencirane procenitelje za izradu procena nepokretnosti, odnosno potencijalnih i postojećih kolaterala.
